Het ijzer smeden als het heet is…
Geplaatst op: 01 feb 2022Vanaf de Middeleeuwen tot en met de 19e eeuw had iedere stad en ieder dorp minstens één smid. Niet voor niets, want iedereen uit de omgeving had deze ambachtsman nodig voor bijvoorbeeld het maken van gereedschappen. Wel ontstonden er verschillende specialiteiten binnen het vakmanschap zoals hoefsmid, wapensmid of edelsmid. Als gevolg van de industrialisatie verdween het aloude ambacht smid in de loop van de 20e eeuw bijna helemaal. Smederijen werden constructie- en installatiebedrijven.
Luijt, vrijwilliger bij het Oude Ambachten & Speelgoed Museum, heeft nog ervaring opgedaan met het smidsvak. Zijn vader werkte bij een stoomgemaal. En daar was ook een smederij aanwezig om specifieke onderdelen van ijzer te maken of te repareren. Als kind mocht Luijt zo af en toe met zijn vader mee en dat vond hij maar wat leuk. Zo bediende hij bijvoorbeeld de blaasbalg (ook te zien in het museum!) waarmee je met een trekkoord het vuur aanwakkerde. Door vetkolen te gebruiken, die wel een voetbal groot zijn en veel teer bevatten, kon het vuur gloeiendheet worden, wel meer dan duizend graden Celsius! Het ijzer dat je smeedde op het aambeeld werd dan niet roodgloeiend, maar witheet! En hoe heter hoe beter, want ijzer kon je pas vormgeven als het vuur de juiste temperatuur had. De vader van Luijt noemde dit ook wel ‘kleien met ijzer’.
Het spreekwoord ‘je moet het ijzer smeden als het heet is’ gaat dan ook terug naar het werk in een smederij. Want op het moment dat het ijzer de juiste temperatuur heeft bereikt, gaat de smid er direct mee aan de slag, voordat het te veel afkoelt. Tegenwoordig staat het dan ook voor ‘direct in actie komen op het juiste moment’. Ken jij nog meer spreekwoorden waarin het ambacht smid voorkomt? Er zijn er nog meer. Wat dacht je van ‘dit is het geheim van de smid’. En is jouw achternaam Smid of Smit? Dan is de kans groot dat één van je voorouders in een smederij werkte. Het was vroeger vaak gebruikelijk om als achternaam het beroep te nemen dat men uitoefende.
De kennis van de vroegere smeden is gelukkig bewaard gebleven in veel handboeken en tegenwoordig zijn er nog mensen die voor hun plezier en als vrijetijdsbesteding de smeedkunst beoefenen. Wil je meer zien over dit boeiende vak? Het Oude Ambachten & Speelgoed Museum laat je verschillende voorwerpen uit een oude smederij zien.