Tol
Geplaatst op: 01 okt 2021Tollen zijn er in alle soorten en maten. En het roept bij veel mensen een stukje nostalgie op. Want… wie heeft er vroeger niet mee gespeeld? Daarom heeft het Oude Ambachten & Speelgoed Museum, naast een indrukwekkende verzameling van oud en antiek speelgoed, ook een uitgebreide collectie aan tollen.
Het meest bekend zijn de prik- en drijftollen. Bij een priktol wordt er een touwtje van ongeveer 1 meter om het uiteinde van de tol gerold. Door de tol hard van je af naar de grond te werpen en tegelijkertijd het touw van de tol naar je toe te trekken, krijgt de tol zijn snelheid. Ook zijn er natuurlijk de kleinere tollen die je liet ronddraaien door met twee vingers de juiste beweging te maken. Een drijftol heeft veel overeenkomsten met de priktol, maar het verschil met deze tol is dat je ‘m met een stokje met een veter opzweept en dus blijft draaien, als het goed is…
Kinderen tolden vroeger veel op kademuren, stoepen en… in de kerk. Veel vloeren in de kerk waren namelijk mooi glad en daar kwam de tol het beste tot z’n recht. Niet iedereen was er even blij mee, maar kinderen waren vindingrijk en zochten nu eenmaal naar de beste plekjes. Veel tollen zijn er trouwens gevonden in de grachten van Amsterdam. Maar waarom juist daar? De kinderen van vroeger maakten er een spel van om hun tol richting de gracht te gooien waarbij ze op het laatste moment het touwtje terugtrokken. Het was dan de bedoeling dat de tol op de kademuur bleef ronddraaien, maar dit lukte natuurlijk lang niet altijd. Verder gaat het verhaal dat kinderen vroeger met hun tollen soms meer dan twee kilometer langs de landwegen renden naar school. Ze hielden hun tol draaiend door er tegenaan te slaan met een zweep van draden vlas.
Vanaf het begin van de twintigste eeuw kwamen de mechanische tollen op de markt. Deze waren vaak gemaakt van blik met daarin een mechanisme die de tol draaiende hield. De meeste bekende is waarschijnlijk wel de bromtol. Deze staat op een stevige voet en heeft een breed middenstuk van metaal of plastic, vaak met heldere, warme kleuren of doorzichtig met binnenin gezellige figuurtjes. Bovenop zit een knop die enkele malen ingedrukt moet worden waardoor de tol opgewonden wordt en gaat draaien waardoor er een zoemend of brommend geluid ontstaat.
Zijn er jongeren onder ons die nog nooit met een tol hebben gespeeld? Vraag eens aan opa of oma of zij je het kunnen leren. Zeker weten dat ze het tollen onder de knie hadden toe ze jong waren. En misschien kunnen ze het nog steeds! Wil je een tol aanschaffen? In de winkel zijn gewoon verkrijgbaar. Dat bewijst maar weer dat ook speelgoed van vroeger nog steeds heel leuk kan zijn.